دکتر محمدرضا وفا گفت: آنتي اکسيدان ها از عوامل مهم تغذيه اي هستند که نقش مهمي در عملکرد سيستم ايمني ما دارند. اين مواد راديکال هاي آزادي را که ناشي از مصرف انرژي است از بدن پاک مي کنند. اگر راديکال هاي آزاد در بدن باقي بمانند مي توانند به جدار سلول ها آسيب برسانند و باعث مرگ سلولي بشوند. آنتي اکسيدان ها محيط را از سمومي که ناشي از مصرف انرژي در سلول ها است پاک مي کنند.
وي ادامه داد: مهمترين آنتي اکسيدان هاي تغذيه اي در خوراکي هايي که مصرف مي کنيم به ترتيب ويتامين هاي E و C هستند. ويتامين E عمدتا در روغن هاي مايع گياهي فرابکر وجود دارد. مثلا روغن زيتوني که بوگيري نشده است ويتامين E بيشتري دارد. هر چقدر روغن هاي مايع بکرتر و طبيعي باشند مقدار ويتامين E آنها به طور قابل توجهي بيشتر است. غلات و مغز دانه ها و جوانه غلات از منابع خيلي خوب ويتامين E هستند.
ويتامين C در ميوه ها و سبزي ها و صيفي هاي تازه وجود دارد. اين ويتامين بسيار ناپايدار است و ناپايدارترين ويتامين شناخته شده در طبيعت است. ويتامين C در مقابل اکسيژن هوا، نور، حرارت و اکسيداسيون از بين مي رود. اگر پرتقال از دست شما بيافتد مقداري از ويتامين C آن از بين مي رود. اگر آن را با چاقوي کند برش بزنيد ويتامين C بيشتري از بين خواهد رفت. همچنين اين ويتامين در مقابل اکسيژن هوا به سرعت از بين مي رود. به همين دليل هر چقدر ويتامين C از طريق سبزي ها و ميوه هاي تازه به دست ما برسد عملکرد بهتري در بدن ما خواهد داشت.
سازمان بهداشت جهاني و بسياري از مراجع معتبر توصيه مي کنند که همه ما حتي اگر ممکن باشد در آپارتمان محل زندگي مان باغچه اي داشته باشيم و سبزي کاري انجام دهيم. هر اندازه سبزي تازه تر باشد هم ويتامين C و هم ساير ترکيبات آنتي اکسيداني مثل کاروتنوئيد ها را بهتر دريافت مي کنيم. مصرف منابع غذايي اين ترکيبات به شکل تازه بهره وري بيشتري خواهد داشت.
استاد تغذيه در مورد ساير ترکيبات آنتي اکسيداني عنوان کرد: ويتاين A و D هم مي توانند خاصيت آنتي اکسيداني داشته باشند. ترکيبات رنگي کاروتنوئيدي که عمدتا در سبزي و ميوه و صيفي وجود دارند، پيش ساز ويتامين A هستند و خاصيت آنتي اکسيداني دارند. ترکيبات فلاونوئيدي که رنگ دانه هاي مختلف در ميوه هاي رنگي اعم از ميوه هاي قرمز، زرد رنگ و سبزي هاي سبز هستند نيز خاصيت آنتي اکسيداني دارند. توصيه دپارتمان ها و دانشگاه هاي تغذيه اي معتبر اين است که تا جايي که مي توانيد تنوع در انتخاب سبزي و ميوه تازه داشته باشيد. چون بخش عمده اي از اين ترکيبات رنگي از رنگ هاي مختلفي که در طبيعت در سبزي ها و صيفي ها وجود دارند تامين مي شود. به عنوان مثال در گوجه فرنگي که قرمز است ليکوپن وجود دارد که به جز خواص آنتي اکسيداني خواص فرا ويژه دارد که در علم تغذيه به آن ترکيبات فراسودمند گفته مي شود. مصرف اين ماده براي پيشگيري از بروز بيماري هاي خاص و تکثير سلولي بي رويه در بافت هايي که سرطان هاي آنها شايع است توصيه مي شود.
دکتر وفا گفت: از جمله مواد آنتي اکسيدان ديگر اسيدهاي چرب امگا ? هستند که متاسفانه دسترسي به آنها براي مردم سخت است. چون منابع غذايي اصلي آنها مواد غذايي حيواني دريايي است. غذاهاي دريايي که در آب هاي آزاد مثل درياي عمان و خليج فارس پرورش پيدا مي کنند منابع اصلي امگا ? هستند. ميزان اسيدهاي چرب امگا ? اين ماهي ها خيلي بالاست. اما مي شود گفت در ماهي هاي پرورشي که در رودخانه و درياچه ها پروش پيدا مي کنند امگا ? وجود ندارد. خواص فوق العاده اين ماده علاوه بر پيشگيري از بيماري هاي قلبي و عملکرد بهتر سيستم مغزي، شنوايي و بينايي، خاصيت انتي اکسيداني است.
ماده ديگر ويتامين B? يا ريبوفلاوين است که در علم تغذيه، شاخص کيفيت غذا ناميده مي شود. اگر ميزان اين ويتامين در غذاي روزانه يک فرد کافي باشد به احتمال زياد بقيه مواد غذايي را به اندازه دريافت کرده است. ويتامين B? عمدتا در شير تازه وجود دارد. به طور کلي هرچقدر غذا تازه تر باشد مقدار آنتي اکسيدان ها بيشتر است.
عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي ايران در مورد املاحي که خاصيت آنتي اکسيداني دارند عنوان کرد: روي، آهن و سلنيوم سه ماده معدني مهم هستند که خاصيت آنتي اکسيداني دارند و با هم کار مي کنند. متاسفانه از ديرباز مقدار روي در برنامه غذايي کم بوده است. آهن کوفاکتور آنزيم هاي آنتي اکسيدان مثل کاتالاز است. در خانم هايي که در دوران بارداري و شيردهي کمبود آهن شايع است پتانسيل آنتي اکسيدني کاهش پيدا مي کند. سلنيوم هم در خوارکي هاي دريايي و برخي غلات و غذاها مي تواند وجود داشته باشد.
دکتر وفا توصيه به مصرف روغن هاي مايع گياهي، شير تازه، سبزي و ميوه تازه و غذاهاي دريايي کرد و اظهار نمود: اگر اين مواد به صورت متنوع در برنامه غذايي وجود داشته باشند به بهترين شکل ممکن آنتي اکسيدان هاي مورد نيازمان را از طريق غذا دريافت مي کنيم.
وي تاکيد کرد: رفتارهاي نامناسب و انتخاب هاي نامناسب غذايي شانس آسيب رساني اکسيداتيو را زياد مي کند. افرادي که در يک وعده پرخوري مي کنند ميزان کالري زيادي دريافت مي کنند. دريافت کالري زياد منجر به توليد راديکال هاي آزاد و کار بيشتر براي دفاع آنتي اکسيداني بدن مي شود. همچنين مصرف زياد غذاهاي پرچرب و چربي هاي اشباع به معني کاهش پتانسيل بدن براي توليد آنتي اکسيدان ها است. در شرايط فعلي توصيه شده است که از مصرف غذاهاي پرچرب و قند و شکر اجتناب شود. افرادي که از اين مواد غذايي استفاده مي کنند خود را در معرض راديکال هاي آزاد قرار مي دهند. همچنين غذاهاي آماده و فراوري شده حاوي ترکيبات شيميايي هستند که استرس اکسيداتيو را در بدن زياد مي کنند. به همين دليل تمام غذاها بايد تا جايي که ممکن است تازه باشند. گاهي انتخاب هاي نادرست به مايعات برمي گردد. به عنوان مثال پر مصرف ترين نوشيدني ها پس از آب، چاي، قهوه، نسکافه و دمنوش هاي گياهي هستند که متاسفانه بعضي ها به صورت بي رويه اين مواد را مصرف مي کنند. به جز آب ساير اين نوشيدني ها مدر يا ادرار آور هستند. مصرف چاي و قهوه زياد عملا باعث مي شود بالانس يا موازنه آب و املاح به هم بخورد. هر گونه به هم خوردن بالانس آب و املاح استرس اکسيداتيو را در بدن افزايش مي دهد. تئوفيلين چاي، کافئيني که درقهوه وجود دارد اگر به ميزان زياد مصرف شود به شدت آسيب رساني را افزايش مي دهد. همچنين مصرف نوشيدني هاي گازدار که قند بالا و اسيد فسفريک و کافئين دارند مي توانند آسيب پذيري را بيشتر کنند.
دکتر وفا در پايان گفت: مردم تا جايي که ممکن است از مصرف اين خوراکي ها به اين شيوه پرهيز کنند و اجازه بدهند بدن کار خود را به درستي انجام دهد. سيستم ايمني بدن ما بسيار هوشمند است و اگر ما درست از آن مراقبت کنيم و مواد غذايي که نياز دارد از طريق خوراکي ها و مواد غذايي در وعده ها و ميان وعده هاي منظم و به طور صحيح تامين کنيم به بدن مان کمک کرده ايم که حداکثر دفاع طبيعي را در مقابل آسيب هايي که وجود دارد ايجاد کند.