به گزارش روابط عمومی دانشکده پزشکی : به بهانـۀ  روز استاد و گرامیداشت 12 اردیبهشت ماه ؛گفتگویی انجام دادیم با سرکار خانم دکتر مریم رزاقی آذر، فوق تخصص غدد درون ریز و متابولیسم کودکان و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران که درشصت و یکمین کنگره انجمن اروپائی غدد کودکان  که در شهر لاهه ، کشور هلند برگزار شده بود،

جایزه ی برجسته ترین پزشک بین المللی 2023,ESPE International Outstanding Clinician Award  را دریافت کردند.

خانم دکتر لطفا برای آشنایی بیشتر مخاطبان ما از سابقه‌ی خودتان توضیحاتی بفرمائید .

سابقه 39 سال کار در دانشگاه علوم پزشکی ایران را دارم.  از سال 1359 که هنوز دانشگاه علوم پزشکی ایران تشکیل نشده بود و دانشکده پزشکی به نام طالقانی وجود داشت استخدام شدم و از مرداد 1398 به افتخار بازنشستگی نائل شدم.  وقتی شروع به کار کردم فقط  سه نفر فوق تخصص غدد اطفال در ایران وجود داشت. آقای دکتر امیرحکیمی در شیراز و آقای دکتر حسینعلی عسگری و من در تهران که آقای دکتر عسگری علاقه مند به کار در آزمایشگاه بودند.  ابتدا در بیمارستان امیرالمؤمنین و سپس بیمارستان ایرانشهر رفتم ولی از ابتدا در انستیتو غدد و متابولیسم درمانگاه غدد کودکان را بنیانگزاری کردم و هفته ای سه روز در آنجا بیماران سرپائی را ویزیت می کردم. 

شما سابقه‌ی طولانی در درمان و آموزش در بیمارستان حضرت علی اصغر (ع) را هم دارید .

بله ؛ در سال 1371 به بیمارستان حضرت علی اصغر منتقل شدم.  بخش و درمانگاه غدد را در آنجا راه اندازی کردم.  سپس تقاضای تأیید بخش را از نظر گرفتن فلوی فوق تخصص از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کردم که پس از چند سال مورد تأیید قرار گرفت و شروع به تربیت فلو در زمینه غدد اطفال کردم.

 پس از چند سال بیماری های متابولیک ارثی نیز به رشته غدد کودکان اضافه شد. از طرف وزارت بهداشت مأمور برای تأیید بخش ها در بیمارستان های کودکان دیگر در تهران و شهرهای مختلف شدم که با تأیید مراکز دیگر در حال حاضر بیش از 150 پزشک فوق تخصص که بسیاری از آنها استاد دانشگاه هستند در شهرهای مختلف مشغول به کار می باشند.

در خصوص آموزش نیز باید بگویم مدرس حدودا 8500 دانشجوی پزشکی در رده های مختلف بودم و همچنین تدریس غدد کودکان را در سایر گروه ها مثل بیوشیمی و علوم آزمایشگاهی و ژنتیک در دانشگاه های مختلف مثل دانشگاه علوم پزشکی تهران، تربیت مدرس، بهزیستی و سایر دانشگاه ها که مرا دعوت به تدریس می کردند انجام می دادم. 

شما جایزه‌ی برجسته ترین پزشک بین المللی 2023 را توسط انجمن اروپائی غدد کودکان دریافت کردید، لطفا درخصوص این انجمن و چگونگی ارزیابیهای انجام شده توضیح بفرمائید .

تاریخچه انجمن اروپائی غدد درون ریز کودکان European Society for Pediatric Endocrinology (ESPE) بدین قرار است که در سال 1962 یعنی 61 سال پیش  پروفسور آندریا پرادر که از دانشمندان بنام رشته غدد درون ریز کودکان در اروپا بود بعد از یک کنگره در ژنو 26 متخصص کودکان را که علاقه به کار در زمینه غدد داشتند به یک جلسه دعوت می کند و یک گروه غدد کودکان تشکیل می دهد که بعد به انجمن اروپائی غدد کودکان تبدیل می شود.   کنگره انجمن اروپایی غدد اطفال بطور رسمی در سال 1965 یعنی 3 سال بعد در کپنهاگ تشکیل می شود.  در حال حاضرESPE یکی از بزرگترین جامعه علمی غدد کودکان در دنیا است که 1200 عضو در 91 کشور دارد و در کنگره سالانه آن که هر سال در یک کشور تشکیل می شود بیش از 3500 نفر شرکت می کنند.  این انجمن از طرف کمیسیون اروپا به عنوان نهاد مسئول سازماندهی و نظارت بر آموزش غدد درون ریز کودکان تعیین شده است. هدف این انجمن بالا بردن و گسترش دانش در زمینه غدد درون ریز کودکان است.  در هر کنگره 4 جایزه مختلف به افراد واجد شرایط داده می شود. یکی از این جوایز جایزه فوق است که ابتدا سه نفر از پروفسورهای  مهم و بنام عضو انجمن اشخاص مورد نظر را معرفی می کنند سپس در کمیته ای که مسئول انتخاب برندگان جوایز است شرح حال اشخاص معرفی شده از 91 کشور مورد بررسی قرار گرفته و  برای هر جایزه که در زمینه های مختلف هست یک نفر را انتخاب می کنند. 

آیا مسئله‌ای با اروپایی نبودن شما مطرح نشد؟ چگونه با عضویت شما به عنوان یک پزشک غیر اروپایی برخورد شد؟

به دنبال سخنرانی که در سال 1990 در یک کنگره بین المللی در تهران ارائه دادم.  پروفسور کنور و همسرش با من آشنا شدند و سال بعد یعنی در سال 1991 مرا به کنگره اروپائی غدد کودکان دعوت کردند و از آن به بعد هر سال من یک مقاله تحقیقاتی در این کنگره ارائه می کردم در سال 1994 از من خواستند که رزومه خود را ارائه بدهم و با رأی اکثریت مرا به عضویت انجمن در آوردند.   سه ماه بعد نامه ای از رئیس انجمن دریافت کردم که بعضی از اعضای انجمن  با ادعای اینکه ایران جزو اروپا نیست و نباید عضو غیر اروپائی در انجمن باشد با عضویت من مخالفت کردند و عضویت من را لغو کردند.

 سال بعد  در کنگره ای که در کانادا تشکیل شده بود، اعضای انجمن در جلسه کاری خود با اکثریت آراء شرایط خود را عوض کردند و یک بند به آن  اضافه کردند که پزشکانی که در سطح بالائی از دانش قرار دارند می توانند از سراسر دنیا به عضویت این انجمن درآیند واستادانی که از جلسه کاری انجمن خارج می شدند به من می گفتند که شما شرایط انجمن را عوض کردید.  از من خواستند که سال بعد مجدداً تقاضای عضویت بدهم. و سال بعد با اکثریت آراء مرا عضو انجمن کردند.  تغییر شرایط باعث گسترش جهانی انجمن نیز شد.

تحقیقات و دستاوردهای ارزنده‌ی شما چه بود که انقدر مورد توجه انجمن قرار گرفتید ؟

درمان بیش از 80هزار بیمار در بیمارستان و انستیتو غدد و  70 هزار در مطب خصوصی و تعداد 171 مقاله که در مجلات معتبر پزشکی دنیا چاپ شده است. همینطور  در 31 کتاب یا مبحثی را نوشته ام و یا بر مطالب کتاب نظارت داشته ام. در 76 پایان نامه پزشکی و رشته های دیگری مثل ژنتیک و بیوشیمی وغیره استاد راهنما بوده ام. 79 پوستر در کنگره های خارجی ارائه کردم.  در 174  کنگره در خارج و داخل کشور سخنرانی کرده ام .  و اینکه سه کشف مهم در تشخیص و درمان بیماری های نادر داشتم . قبلاً تقدیرنامه های بسیاری را از ارگان های مختلف در سال های مختلف دریافت کرده ام.  برای مثال موارد زیر را ذکر می کنم:

استاد نمونه دانشگاه علوم پزشکی ایران، پزشک برتر وزارت بهداشت، پزشک برتر سازمان نظام پزشکی، پژوهشگر برتر استان تهران از طرف وزارت کشور، پزشک برتر دانشگاه علوم پزشکی ایران و بسیاری تقدیرنامه های دیگر. 

درخصوص سه کشف مهم خود برایمان توضیح دهید .

 اولین مورد،  پسری 5/11 ساله  بود که به اغما می رفت و بعد از 3-4 روز کمی بهتر می شد و  بعد از 2-3 روز مجدداً به اغما می رفت و در مدت 9 ماه که در بیمارستان ح علی اصغر بستری بود تمام آزمایش های بیوشیمیائی و متابولیک در ایران و با فرستادن نمونه ها به آلمان انجام شد و همه طبیعی بودند و لذا در هفته دوبار او را همودیالیز کردم تا هوشیار بماند.  فرزند دیگر خانواده از این بیماری در 4 سالگی فوت کرده بود. با بررسی انجام شده در آزمایشگاه مسمومیت های بیمارستان لقمان معلوم شد که علت بیماری تجمع متانول در بدن بود ولی چشم این کودک و کلیه و کبد او سالم بودند  با مشورت با دخترم دکتر میترا نوربخش که دکترای بیوشیمی دارد حدس زده شد که اشکال باید در الکل دهیدروژناز در کبد باشد که با بررسی ژنتیکی و پائین بودن فرم الدهید و اسید فرمیک این حدس به یقین مبدل شد. و باز هم با نظر دخترم چون زینک در ساختمان این آنزیم بکار رفته و کوفاکتور این آنزیم هم هست درمان مناسبی برای او با زینک شروع گردید که این بیمار با مصرف مداوم زینک به سلامت کامل رسیده و هم اکنون در دانشکده حقوق مشغول به تحصیل است.  این مورد برای اولین بار در دنیا گزارش شده است. 

مورد دیگر بیماری به نام  Apparent mineralocorticoid excess  در سه خواهر و برادر از یک خانواده بود که با فلج عمومی بدن، فشارخون بالا و پلی اوری تظاهر کرده بود.  تا زمان تشخیص من فقط 7 بیمار در دنیا گزارش شده بود و همگی فوت کرده بودند. این بیماران با یک قرص که مرتب باید بخورند درمان شدند و با آزمایش بر روی نمونه های ادرار آن ها که به شهر اولم در آلمان به نزد پرفسور هوموکی فرستادم تشخیص من ثابت شد و سپس با فرستادن نمونه های  extract DNA بیمار و اعضای خانواده به نزد دکتر ماریا نیو به  بیمارستان نیویورک دانشگاه کورنل موتاسیون در ژن آنزیم 11βHSD آنزیمی که در نسج کلیه است معلوم گردید  و پاتوفیزیولوژی بیماری برای اولین بار در دنیا کشف شد. 

مورد آخر هم ،کشف یک درمان آسان و ارزان قیمت برای بیماری نادر مقاومت به هورمون رشد بود که درمان موجود آن با تزریق فاکتور رشد علاوه بر قیمت بالای آن بسیار کمیاب نیز بود و دوبار در روز به تزریق احتیاج داشت و تا رسیدن به قد نهائی این درمان باید ادامه پیدا می کرد. در آن زمان ماهی 60 میلیون خرج داشت و من با قرص سیپروهپتادین که یک داروی آنتی هیستامین و اشتها آور است و برای بی اشتهائی به یکی از این بیماران داده بودم متوجه رشد قد او شده و بیماران دیگر را هم درمان کردم و این درمان ثبت اختراع نیز گردید. 

خانم دکتر اگر توصیه ای برای جوانان تازه وارد به رشته‌ی پزشکی دارید بفرمائید

رشته پزشکی رشته ای است که انسان با مطالعه این همه کارخانه های داخل سلولی در بدن انسان و فیزیوپاتولوژی بیماری ها و درمان آن ها بیش از هر رشته ای پی به وجود خداوند متعال می برد.  و کاری که برای بیماران انجام می دهد با توکل به پروردگار یکتا و با مطالعه کافی سعادت آخرت را برای پزشک ممکن می سازد.  برای هر تشخیص و درمانی به خدا توکل کنید، فکر کمی پول را نکنید روزی را خدا می رساند و عمر با عزت را خداوند می دهد.  نگران هیچ چیز نباشید. 

آیا اگر به گذشته برگردید بازهم این مسیر را انتخاب میکنید ؟

اگر به گذشته برگردم باز هم همین مسیر را انتخاب می کنم چون کسب علم و مطالعه که تا آخر عمر ادامه دارد، معالجه موفقیت آمیز بیمار، چاپ مقاله ، دعاهای مردم و قدردانی های مختلف بسیار مرا خشنود می کند.  

لازم بذکر است بنابر اظهار انجمن ، این جایزه با تشخیص یک عمر خدمات ارزنده در درمان بیماران و تدریس و آموزش در زمینه غدد درون ریز کودکان و درمان بیماران  به ایشان اعطا شد.

  برای گرفتن این جایزه سه تن از اعضای انجمن که همه از استادان برجسته این رشته در اروپا هستند ایشان را معرفی کردند.  و با بررسی CV یا بیوگرافی کاری ایشان رأی به انتخابشان دادند.