دکتر پژمان شادپور، استاد اورولوژي دانشگاه علوم پزشکي ايران: بيماري حاد تنفسي ناشي از ويروس کورونا سوي‌ي همه‌گير ???? (يا به اختصار COVID-19) ، از زمستان سال ???? به سرعت همه ي ارکان حيات جوامع مبتلا را تحت تاثير قرار داد و با تبديل الگوي انتشار بيماري به فرم عالم گير (پاندمي)، توصيه هاي بهداشتي را به سمت سياست فاصله گذاري اجتماعي فراگير و ميليوني سوق داده است.


تبعات بيماري بر سلامت جامعه

در حال حاضر که هنوز داروي موثر و اختصاصي براي درمان قطعي اين بيماران تاييد نشده و واکسني هم براي ايمن سازي عليه ابتلا وجود ندارد، به ناچار به خانه نشيني تمکين مي‌کنيم بدون اينکه از پيش، برنامه ي موثري براي استفاده از وقت و توان افراد در اين مقطع تدبير و اجرا شده باشد. اين الگوي اجتماعي که کم و بيش به همه‌ي کشورها يکجا تحميل شده، تغييرات عميقي در فعاليت و نظم زندگي افراد ايجاد کرده که در همه ي شئون نظام سلامت هم جلوه هاي آن نمايان است. 

تاثيرات مستقيم بر سيستم ادراري

بعنوان يک بيماري حاد تنفسي، COVID-19 بيشتر عوارض زودرس و ديررس خود را بر ريه ها اعمال مي کند، ولي کليه ها بيش از اينکه مستقيما از تکثير ويروس آسيب ببينند، به سبب وسعت و شدت واکنش طوفاني سيستم ايمني بدن بر عليه اين تهاجم، درگير مي شوند و بنابراين صدمه بافت کليه از نوع خود_ايمني است. 

اختلال عملکرد کليه ناشي از اين پديده التهابي، به ويژه در افرادي که بعلت فشار خون بالا يا ديابت يا ديگر بيماريهاي مزمن از قبل دچار درجاتي از نارسايي کليه بوده اند با شدت بيشتري تظاهر مي کند. در اين صورت معمولا در روز 8-13 ام بيماري COVID-19 که وخامت علايم به اوج مي رسد، تشديد مضاعف نارسايي کليه، محاسبه دوز داروها و تنظيم ترکيب و حجم مايعات وريدي و الکتروليت هاي بيمار را بيش از پيش پيچيده مي کند. به همين سبب ضمن اينکه مي دانيم COVID-19 مستقيما بيماري کليوي نمي دهد اما فرم وخيم تر بيماري در ميان مبتلايان به نارسايي مزمن کليه و کبد، شايع تر است.

تظاهرات غير مستقيم اورولوژيک 

عوارض بيماري COVID-19 روي عملکرد طبيعي دستگاه ادراري و تناسلي وسيعتر از اختلال کليوي است و با گذشت زمان و مشاهده ي تعداد بيشتري از افرادي که طي دو ماه اخير به کلينيک هاي سرپايي و بستري مرکز فوق تخصصي بيماريهاي کليه و مجاري ادرار هاشمي نژاد تهران مراجعه داشته اند روند تشديد چندين مشکل اورولوژيک ديگر نظير سنگ سازي کليه، افزايش کلسيم خون، تشديد احتمال پوکي استخوان، بروز دردهاي پهلو و کشاله ران و اختلالات عملکرد جنسي در همين مقطع زماني آشکار شده است.

اين عوارض در اغلب اوقات ارتباط مستقيم با عفونت ويروسي مورد بحث ندارند، بلکه از تبعات تغيير ناگهاني و پيوسته ي شيوه زندگي در دوران فاصله گذاري اجتماعي ناشي شده اند. 
بعنوان مثال قسمت عمده اي از فعاليت فيزيکي نا محسوس روزمره ي افراد غير ورزشکار، شامل تحرک متعارف براي رفت و آمد به محل کار و مراکز خريد و واحدهاي خدماتي در بزرگسالان ؛ و رفت و آمد به کلاسها و مدرسه، و جست و خيز در پارکها و محله براي کودکان بود. 

در دوران فاصله گذاري اجتماعي اين فعاليتهاي فيزيکي به نزديک صفر رسيده است و خيلي از افراد نقل مي کنند که از بس در يک نقطه ساکن نشسته اند، تشکچه ي مبل خانه گود شده است ! اين ميزان کاهش حرکت باعث تشديد روند پوکي سريع استخوان و برداشت کلسيم از استخوانهاي بزرگ بدن، افزايش سطح خوني کلسيم و فسفر ، و در نتيجه، سنگ سازي کليه مي شود. اين فرايند در عرض چند هفته بخصوص در افراد داراي سابقه ي سنگ اتفاق مي‌افتد، و از دير باز بعنوان عامل بسيار موثر در ايجاد سنگ ادراري کاملا اثبات شده است.

نشستن و دراز کشيدن هاي طولاني و ناخواسته در اين دوران از يک سو با افزايش نسبي وزن افراد همراه است ، و از سوي ديگر ارگونومي بدن ( به ويژه زاويه ي ستون فقرات و مفاصل شانه، لگن و زانو ) را در افراد درگير به شدت بر هم زده است. دردهاي عضلاني و مفصلي و اثار فشار روي مسير ريشه هاي عصبي در ناحيه پشت و بالايي کمر (T10-L2) با دردهاي گنگ و گاهي تير کشنده در ناحيه زير شکم همراه است که بعلت انتشار به ناحيه مثانه با دردهاي مثانه و پروستات اشتباه مي شود. 

فشار روي مسير اعصاب ايليواينگوينال در محل خط فشار بند شلوار يا کمربند در حالت نشسته، با درد ناحيه کشاله ران و پوست دستگاه تناسلي و احساس سوزش و گز گز يا بي حسي اين ناحيه تظاهر مي کند که ممکن است با بيماريهاي پوستي عفوني و غير عفوني اين ناحيه اشتباه شود. 

نشستن طولاني هم بصورت مستقيم و هم به واسطه ي تشديد يبوست، باعث شدت يافتن و علامت دار شدن بواسير و درد و خونريزي از ناحيه مقعد مي شود. 

تغيير در عادات و روال عادي روابط زناشويي در خانواده ها ، گذشته از تبعات اجتماعي و رواني فراوان، مستقيما شيوع عوارض جسمي مرتبط با افراط و تفريط در اين فرايند را در مراجعين به کلينيکهاي اورژانس اورولوژي و زنان افزايش مي دهد. 

و بالاخره وجوه اقتصادي بسيار طولاني مدت تر اين بيماري همه گير، سلامت رواني جامعه را بطور جدي به چالش مي کشد و کاستن از آسيب اين نا ملايمات بر سلامت جسم و روان تک تک افراد جامعه، نيازمند تلاش همه جانبه‌ي متخصصين علوم رفتاري و روان پزشکاني است که طرف مشورت مسئولين اجرايي قرار دارند.