پژوهشي که بر بهره مندي از طبيعت استوار است

 به نقل از روابط عمومي دانشگاه؛ دکتر محمد مهدي ثقفي؛ عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي ايران و درس آموخته رشته  Biomedical Pharmacy در مورد ايده اوليه اين پژوهش گفت: امروزه نسل جديدي از داروها براي درمان بيماري هاي مختلف استفاده مي شود که در دسته بايوژن دراگها قرار مي گيرند. اصطلاح بايوژن دراگ در خصوص اين دسته از داروها به اين مفهوم است که ماده مؤثره اين داروها از طبيعت به دست مي آيند.
وي با اشاره به اثربخشي بيشتر اين داروها در درمان بيماري ها، افزود: مثال اين موضوع در خصوص آسپيرين است؛ ماده اوليه آسپيرين يعني ساليسيلات از درخت بيد سفيد استخراج مي شود و با انجام واکنشهايي تبديل به آسپرين مي شود. مثال ديگر گالانتامين  و يا تاکسول است که يک ترکيب دي‌ترپني با ساختاري پيچيده است که غالباً از گياه سرخدار استخراج مي‌ شود. اين ماده در حال حاضر به عنوان مهم‌ترين ترکيب طبيعي ضدسرطان با مکانيسمي متفاوت از ساير داروهاي مشابه در اين زمينه، در سراسر دنيا براي درمان انواع سرطان‌ها استفاده مي شود.
دکتر ثقفي گفت: اساس اين پژوهش نيز بر بهره مندي از پتانسيل طبيعت استوار است و از خواص گياهي به نام آرنبيا اکروما که پيش از اين تاثير آن بر باکتري ها و قارچ ها مشاهده شده بود، استفاده شد.
وي افزود: دو ماده موثر در اين دارو آلکانين و شيکونين هستند که با ترکيب مواد حاوي فاکتورها ضدالتهابي که از پرده آمنيوتيک استحصال شده، به اين دارو رسيديم.
اين متخصص Biomedical Pharmacy  با بيان اينکه فاکتورهاي رشدي که در پرده آمونيوتيک وجود دارند، موجب پايداري و اثربخشي دارو و همچنين جلوگيري از عوارض ناخواسته آن مي شوند، ادامه داد: اهميت اين پژوهش در ارائه ايده اي است که ديدگاه و روش جديدي را در درمان اکثر بيماري هاي ويروسي براي ما باز مي کند و خوشبختانه مي توانيم مدعي باشيم، در دنيا براي اولين بار به اين دستاورد رسيده ايم.

سميت پايين و سازگاري مطلوب مهم ترين ويژگي داروهاي طبيعي

دکتر سيد حميد رضا منوري؛ ويروس شناس و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي ايران نيز با اشاره به خاصيت مهاري داروي به دست آمده، اظهار کرد: در اين پژوهش ويروس هايي انتخاب کرديم که بيماري زايي هاي متفاوتي مي توانند ايجاد کنند يعني هم از  DNA  ويروس ها -ويروس هايي که ژنوم ها يا ماده ژنتيکي انها از DNA تشکيل شده اند- و هم از  RNA ويروس ها انتخاب شدند.
وي گفت: عصاره گياهي که در اين دارو استفاده کرديم از گياه آرنبيا اکروما به دست آمده که به همراه يکسري از مکمل هاي ديگر و همچنين مايع پرده آمنيوتيک که هر کدام خواص خودشان را دارند به دنبال آن بوديم تا با ترکيب آنها هم افزايي ايجاد کرده و در نهايت اثرات ضدويروسي ترکيب به دست آمده، بررسي شوند.
دکتر منوري خاطرنشان کرد: در اين پروژه تنها به فکر انتشار مقاله نبوديم چون به اهميت موضوع واقف بوديم؛ بنابراين با همفکري که انجام گرفت و با همکاري يک شرکت دانش بنيان موفق شديم حق انحصاري آن را در آمريکا به ثبت برسانيم.
اين ويروس شناس گفت: استفاده از ترکيبات گياهي به دليل سميت بسيار پايين و سازگاري مطلوب از اهميت و توجه بسيار زيادي در دنيا برخوردار است. به طوريکه در ژاپن، استراليا و آمريکا درآمدي که از گياهان دارويي به دست مي آورند با درآمد حاصل از گياهان شيميايي برابري مي کند.
وي با بيان اينکه داروي شيميايي عوارض جانبي و پيچيدگي هاي خاص خودش را دارد، افزود: خواص و ترکيبات آلي و معدني گياهاني که در ايران مي رويند، بسيار غني تر از گياهان اروپايي است. بنابراين اگر بتوانيم از مجراي علمي خواص اين گياهان را که در دسترس مان هستند، بررسي کنيم بسيار ارزشمند است.

عوارض زياد و اثربخشي ضعيف داروهاي شيميايي در بيماري هاي ويروسي

در ادامه دکتر احمد توکلي؛ عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي ايران و ديگر ويروس شناس اين پژوهش، گفت: داروهاي شيميايي که در بازار براي درمان بيماري هاي ويروسي وجود دارند، ضمن اينکه عمدتا با عوارض قابل توجهي همراه هستند، گاهي اوقات اثربخشي لازم را هم ندارند.
وي افزود: اين موضوع به عنوان دغدغه مهمي در گروه ويروس شناسي دانشگاه علوم پزشکي ايران محسوب مي شود، بنابراين در اين پژوهش سراغ داروهاي جايگزين طبيعي رفتيم چرا که معتقديم داروهاي مبتني بر طبيعت، سازگاري بهتري با بدن انسان دارند.
دکتر توکلي با بيان اينکه وقتي ما از داروهاي غيرشيميايي يعني طبيعي استفاده مي کنيم، مکانسيم عملکرد ضد ويروسي آنها به دليل تنوع و تعدد اجزاي تشکيل دهنده آنها، طيف وسيع تري دارد، افزود: پيش بيني مي شود، داروهاي طبيعي بتوانند در مراحل مختلف از تکثير ويروس مداخله کنند اما زماني که از يک ترکيب يا داروي شيميايي استفاده مي شود، منحصرا بر روي يک ساختار خاص ويروسي يا يک مرحله مشخصي از تکثير ويروس اثر خواهد کرد.
دکتر توکلي گفت: يکي از ويروس هاي مورد مطالعه در اين پژوهش هرپس سيمپلکس است؛ اين ويروس دو گونه دارد؛ گونه اول باعث زگيل هاي دهاني و تبخال و گونه دوم هم موجب زگيل هاي تناسلي مي شود که انتخاب ما گونه اول اين ويروس بود که مشکلات زيادي هم در دنيا ايجاد کرده است. مضاف بر اينکه اين ويروس به غير از ضايعات دهاني مي‌تواند بيماري‌هاي نادر اما خطرناک مثل نابينايي، آنسفاليت و عفونت هاي نوزادي نيز ايجاد کند.
وي با بيان اينکه دومين ويروس مورد مطالعه روتا ويروس است که بيماري هاي گوارشي مخصوصا در کودکان زير پنج سال ايجاد مي کند، افزود: البته براي مهار اين ويروس در برخي کشورها واکسيناسيون انجام مي شود اما عملکرد صد در صدي ندارد. چون عوامل ژنتيکي در ايجاد پاسخ ايمني نسبت به اين واکسيناسيون موثر هستند.
اين ويروس شناس گفت: پس مشکل با واکسيناسيون به طور کامل حل نخواهد شد و از سوي ديگر هيچ دارويي براي درمان عفونت روتا ويروس وجود ندارد، پس هر تلاشي در اين زمينه ارزشمند است.
وي ادامه داد: سومين ويروس مورد مطالعه هم ويروس آنفلوانزا است که هر ساله مشکلات فراواني براي سلامت جامعه ايجاد کرده و هزينه هاي فراواني بر اقتصاد کشور تحميل مي کند.
دکتر توکلي با بيان اينکه ويروس هاي مورد مطالعه در اين پژوهش هر کدام نماينده يک طيفي از بيماري هاي باليني هستند، افزود: انتخاب اين سه ويروس بر اساس شرايط آزمايشگاهي ما در گروه ويروس شناسي انجام شد، البته مشکلاتي هم در اين مسير وجود داشت که با همفکري اساتيد و همکاران مرتفع کرديم.
دکتر توکلي با اشاره به کم بودن فعاليتهاي تحقيقاتي در مورد ويروس ها در مقايسه با ساير پاتوژن هاي عفوني نظير باکتري ها، گفت: در مورد باکتري ها، پژوهش هاي قابل توجهي انجام  شده و مقالات فراوني هم در اين زمينه به چاپ رسيده اما در زمينه ويروس ها اينطور نيست، چون کار تحقيقاتي بر روي ويروس ها مشکل است. ويروس ها فوق العاده کوچک هستند و حتي با ميکروسکوپ هاي معمولي هم ديده نمي شوند. همچنين شرايط کشت آنها بسيار سخت است.
وي افزود: برنامه داريم نواقص اين پژوهش در آينده مرتفع شود و بعد از طي شدن فازهاي حيواني و انساني به توليد برسيم.

پرده آمنيوتيک و نقش آن در ساخت دارو و درمان بيماري ها

دکتر شهناز احمدي؛ متخصص زنان و زايمان و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي ايران که مسئوليت تهيه پرده آمنيوتيک براي اين پزوهش را به عهده داشته، اظهار کرد: پرده آمونيوتيک داخلي ترين قسمت جفت بوده و حاوي فاکتورهايي است که به رشد بافت کمک مي کنند.
وي با بيان اينکه فاکتورهاي متعدد ضدالتهابي، مهار کننده و سلولهاي بنيادي در پرده آمنيوتيک وجود دارند، افزود: پرده آمونيوتيک با ضخامت بسيار کم، فاقد عروق است و از سه قسمت تشکيل شده؛ قسمت خارجي سلولهاي اپيتليالي قرار دارند که يکسري فاکتورهاي رشد را ترشح مي کند مانند فيبروگل سيپروفکتر، اپيدرمي و فاکتور رشد آندومتري عروقي. بخش مياني پرده آمونيوتيک هم سرشار از فاکتورهايي مثل کلاژن، الاستاز، فيبرونکتين، لامينين و گليکوزآمينوگليکان است.  داخلي ترين قسمت پرده هم فاکتور رشد تغييردهنده بتا ترشح مي کند.
دکتر احمدي با اشاره به کاربرد پرده آمنيوتيک در پيوند قرنيه چشم، درمان ديابت، سوختگي ها و واژينوپلاستي، گفت: معمولا وقتي جنين متولد مي شود، پرده آمونيوتيک بدون هيچ استفاده اي، دور انداخته مي شود.
وي خاطر نشان کرد: چون ممکن بود هنگام زايمان طبيعي فرد دچار برخي آلودگي ها شود، ترجيح داديم که از طريق زايمان سزارين پرده ها تهيه بشوند؛ افرادي که حاضر بودند پرده هاي آمونيوتيک را از جفتشون جدا کنيم از نظر تمام بيماري هاي ويروسي از جمله هپاتيت و اچ آي وي، حتي کلاميديا و مايکوپلاسما بررسي شدند و در نهايت حدود ?? پرده آمونيوتيک در بيمارستان فيروزآبادي براي اين پژوهش تهيه شد.