به مناسبت هفته سرطان
دانستني هاي سرطان از علل شايع تا درمان
مصاحبه با جناب آقاي دکتر سيد محسن رضوي، فوق تخصص هماتولوژي و آنکولوژي
261057.mp3
دانستني هاي سرطان از علل شايع تا درمان
لطفا درخصوص علت ايجاد سرطان توضيحاتي بفرمائيد .
تقريبا هيچ انساني از زمان تشکيل نطفه به سمت بلوغ رويان و تشکيل جنين تا تولد از ابتلا به سرطان معافيت ندارد. در واقع سرطان يک خطا در رشد و تقسيم سلولي است که يا مانع از مرگ به موقع سلول مي شود و يا سلول خارج از نظام طبيعي رشد، تکثير پيدا مي کند و تعدادش زياد مي شود و يا به طور فيزيکي تاثير مي گذارد در فضايي که زياد رشد کرده است و يا اين که از خودش عواملي را ساتع مي کند که مي تواند روي محيط بدن اثر منفي بگذارد و منجر به مرگ بدن ميزبان خود شود.
سلول سرطاني در واقع سلولي جداي از سلولهاي طبيعي بدن نيست. سلولي شبيه به آن است با خاصيت دوران جنيني که اين بار با همان خصيصه در حال تکثير بي رويه است. در سنين پايين تر، سرطانهايي مختص کودکان و نوزادان و نوجوانان را داريم و هرچه سن افزايش پيدا مي کند شيوع انواع سرطان در سنين مختلف تغيير مي کند. مثلا در سالمندان، سرطان پستان، روده، رحم و برخي سرطان هاي خون به طور ويژه افزايش پيدا مي کنند و حتي در دوران جنيني هم سرطان هاي خاصي مثل لوسمي، لنفوم ها، نوروبلاستوم و برخي سرطان هاي مربوط به کليه و فضاي خلفي چشم شايع تر هستند.
آيا ميزان شيوع سرطان درسالهاي اخير افزايش يافته ؟
طبق آمار انجمن سرطان آمريکا (ACS)، درطول 5 سال اخير، شيوع سرطان افزايش داشته و يکي از علل مهم آن، رشد سني جمعيت بوده است. از دلايل ديگر مي توان به تقابل ژنتيکي اشاره کرد به اين معني که افراد، اختلالات ژنتيکي را با خود به دنيا مي آورند، حرکت مي دهند و در ميانسالي يا اواخر عمر، اين اختلالات با و يا بدون محرک ژنتيکي خود را نشان مي دهند و سلول رفتار سرطاني پيدا مي کند.
عوامل ژنتيکي اصلي که از طريق ژنها پديده سرطان را القا مي کنند مي توانند از مکانيسم هاي مختلفي باشند مثل يک جهش (موتاسيون) که يک تغيير رفتاري در سلول ايجاد مي کند و رفتار آن را به سمت سلولهاي سرطاني تغيير مي دهد. اگر موتاسيون، که عمده ترين علت پديده سرطان است را در نظر نگيريم، قطع بعضي از قطعات حياتي و يا افزايش برخي از قطعات کروموزومها، يکي ديگر از عوامل ايجاد سرطان است. بعضي ژن ها وقتي به تنهايي پتانسيل سرطان زايي دارند، اگر در کنار هم قرار گيرند رشد آن ها دو برابر نمي شود بلکه چندين برابر مي شود و سلول به ناگه رفتار سرطاني پيدا مي کند.
چه مواردي را درپيشگيري از سرطان موثر ميدانيد؟
درحال حاضر ما نمي توانيم روي رفتار سلول تغيير ايجاد کنيم، يعني براي کسي که استعداد ابتلا به سرطان از لحاظ ژنتيکي دارد را نمي توان تغيير و يا مهاري در آن ايجاد کرد. ممکن است بتوان با اطلاعات جديد ژنتيکي مثل NGS (Next Generation Sequencing) تمام اطلاعات ژنتيکي فرد را روي کاغذ بياوريم و بتوانيم از روي تعداد تحولات ژنتيکي، پيش بيني کنيم چه سرطاني با چه وسعتي و در چه سني مي تواند در يک فرد ايجاد شود ولي در واقع تنها کاري که مي شود انجام داد که تاثير چنداني در مهار بحران سرطان هم ندارد، مهار عوامل محيطي منجر به سرطان است، نظير مهار آلودگي هاي شيميايي، آلودگي هاي امواج راديواکتيو و آموزش مردم در پرهيز از عوامل غذايي و محيطي سرطان زا و در راس همه مواردي مثل مصرف دخانيات، استفاده از غذاهاي کهنه و يا سوخته که اين عوامل مي توانند ماشه سرطان را در افرادي که استعداد ژنتيکي دارند بکشد و سرعت آن را افزايش دهند. به طور مثال اگر کسي که استعداد ابتلا به سرطان دارد و با کنترل عوامل محيطي بايد در سن 70 سالگي دچار سرطان ريه شود، با عامل سيگار در سن 35-50 سالگي به آن مبتلا مي شود.
تشخيص زود هنگام در سرطان بايد چگونه صورت گيرد؟
تاکنون هيچ راهکاري در تشخيص زود هنگام سرطان جز در سرطان دهانه رحم به تاييد دانشمندان و منابع علمي نرسيده است. يعني با آزمايشات روتين خون و يا ادرار از لحاظ سلول سرطاني، سونوگرافي و ماموگرافي نمي توان تشخيص زودهنگام سرطان در آينده جوامع را موثر دانست. در خصوص ماموگرافي نيز اين که اگر فردي که استعداد ژنتيکي دارد و به مدت 10 يا20 سال بخواهد هر ساله تست ماموگرافي دهد، امواج ساتع شده به بدن فرد در اين مدت طولاني نيز مي تواند پرخطر باشد يا خير، هنوز مورد بحث است. ولي اغلب محققان در اين زمينه معتقد هستند که انجام ماموگرافي در پايين آوردن ريسک مرگ در زنان بالاي 47 سال مي تواند موثر باشد. ولي از همه مهم تر آن چه مورد تاييد بوده، تست پاپ اسمير است که با يک سواب، يک نمونه گيري از دهانه رحم از سنيني که فرد پا به سن باروري مي گذارد مي توان انجام داد و اگر هر 6 ماه يا يک سال، در سه نوبت انجام شود و سپس هر 2 يا 3 سال اين تست را تا سن 70 سالگي انجام دهيم، مي توانيم مخاطرات پيشرو را با تشخيص زودهنگام کاهش دهيم.
امروزه در برخي از کشورهاي پيشرفته از افراد بالاي 50 سال مي خواهند تا در انجام تستهاي غربالگري هر 2 سال يک بار شرکت کنند. در کشور ما نيز در استانهاي بزرگ به راحتي با هزينه خيلي کم مي توان کلونوسکوپي و يا آندوسکوپي را انجام داد که اين امر احتمالا توانسته از خطرهاي بسياري در افرادي که در سنين پايين هستند بکاهد. دستگاههاي ماموگرافي نيز به راحتي در دسترس هستند و مي شود به خانمهاي بالاي 50 سال پيشنهاد کرد که علاوه بر پاپ اسمير، ماموگرافي نيز انجام دهند.
در مردان بالاي 50 سال نيز با توجه به بالا بودن هزينه تست PSA، ترجيحا افراد بدون علامت و با سن پايين تر ملزم به انجام آن نيستند، اما اگر کسي خواست يک چکاپ کلي دهد و بالاي 50 سال هم سن دارد مي تواند اين تست را انجام دهد. گرچه هنوز هم اتفاق نظري درخصوص تست PSA نيست، اما در مواردي با تشخيص زودهنگام و به موقع و يک جراحي مي توان جان بيمار را نجات داد.
درمورد درمان سرطان چه پيشرفتهايي تا کنون داشته ايم ؟
دهه اخير يکي از دهه هاي پر تلاش در زمينه تشخيص و درمان به موقع سرطان بوده است. سالهاي 1960تا 1975دوران طلايي درمان سرطان بود. داروهاي اصلي سرطان مثل Alkylating agents، داروهايي هستند که به بدنه DNA مي چسبند و سلول را نابود مي کنند ولي آسيب هايي هم به بافت سالم مي رسانند که با وجود اين، جان ميليون ها انسان را تا کنون نجات داده اند و يا داروهاي سيکلوفسفامايد، آي فسفامايد و سيس پلاتين که در حال حاضر نيز بسيار در درمان اين بيماري پر مصرف هستند. در 20 سال گذشته در زمينه داروهاي شيمي درماني با داروهاي جديدتري آشنا شديم و شايان ذکر است که داروها به سمت تخصصي تر يا هدف درماني رفته اند (آنتي بادي هاي مونو کلونال) و الان هزاران دانشمند لحظه به لحظه روي سلولهاي سرطاني کار مي کنند. براي مثال براي درمان سرطان خون مزمن که تا 20 سال پيش غير قابل درمان بود و مبتلايان به آن ظرف 3 تا 5 سال از بين مي رفتند، داروهايي وارد بازار شده که تا کنون جان صدها هزار نفر را نجات داده است. در ايران نيز حدود 2000-3000 نفر بيمار مبتلا به CML همه از برکت اين درمان بهره مند شده اند و ساليان سال با مصرف تنها يک داروي خوراکي به زندگي طبيعي خود ادامه داده اند. برخي نيز دوره درمان خود را به اتمام رسانده و داروي خود را نيز قطع کرده و زندگي طبيعي دارند.
اتفاق ديگر در زمينه درمان، ايمونوتراپي بود که تغيير رويه مقاومت عليه سرطان در بدن است، يعني سلولهاي T لنفوسيتي که درمقابل سرطان تسليم مي شدند و حريف سلولهاي سرطاني نمي شدند، الان با تقويت اين سلولها، زمينه بهبود را فراهم مي کنند. داروهاي ايمونوتراپي که امروز 6-7 نوع آن دردست ما است، البته با قيمت گزاف، که انتظار مي رود در آينده با پيشرفت اقتصاد جوامع و توليد انبوه، اين داروها به شکل فراگير در اختيار مبتلايان قرار گيرند.
تحولات زيادي در درمان سرطان پيش رو است و به نظر مي رسد در افق 20 سال آينده، اغلب سرطان ها قابل درمان باشند. هم اکنون بيش از 35% مبتلايان به سرطان را مي توان نجات داد و از نظر افزايش طول عمر نيز تا 30% موفقيت داشته ايم و تقريبا 27-28% سرطان ها را واقعا نمي توان درمان کرد و تلاش ما براي ارتقاي کيفيت زندگي در اين افراد است. انتظار ما با پيشرفت هاي درمان اين است که تا 10-15 سال آينده، 80-70 درصد سرطان ها قابل درمان شوند و حرکت به سمت نجات بشر برود، البته به شرط اين که بشريت نيز قدر سلامتي خود را بداند و به خاطر جهل خود و افکاري که به آنها تحميل مي شود، دست از کشتار بشر بر دارد.
:
