امام رضا (ع) هشتمين امام شيعيان از سلاله پاک رسول خدا (ص) و هشتمين جانشين پيامبر مکرم اسلام (ص) است. بنابر نظر مشهور مورّخان وي در يازدهم ذي قعده سال ??? هـ. ق، در مدينه منوّره متولد شد. نام مبارکش، علي، کنيه آن حضرت، ابوالحسن و داراي القاب متعددي از جمله؛ رضا، صادق، ‏صابر، فاضل، قره ‏اعين المؤمنين و... هستند، اما مشهورترين لقب ايشان، «رضا» به معناي «خشنودي» است.

پدر بزرگوار امام رضا، امام موسي کاظم (ع) پيشواي هفتم شيعيان بودند که در سال ??? ه.ق، به دست هارون عباسي به شهادت رسيدند، و مادر گراميشان نجمه (تکتم) نام داشت.

امام رضا (ع) در مدينه، پس از شهادت پدر، امامت بر مردم را بر عهده گرفت، و به رسيدگى امور پرداخت، شاگردان پدر را به دور خودش جمع کرد و به تدريس و تکميل حوزه علميه جدش امام صادق (ع) مشغول شد و در اين راستا گام هاى بزرگ و استوارى برداشت.

مدت امامت حضرت رضا(ع)، حدود ?? سال طول کشيد، که ?? سال آن در مدينه و سه سال آخر آن در خراسان گذشت.

در مورد تعداد فرزندان آن حضرت اختلاف وجود دارد، برخي امام جواد(ع) را تنها فرزند ايشان دانسته و گروهي نيز فرزندان ديگري را براي حضرتشان بر­مي­شمارند.

امام رضا (ع) پس از هفده سال سکونت در مدينه و تبليغ دين و ارشاد مردم، با نقشه و حيله مأمون عباسي، راه خراسان را در پيش گرفت. آن حضرت پس از قبول اجباري ولايت عهدي مأمون و گذشت سه سال، در ?? سالگي به دست اين خليف? عباسي به شهادت رسيد.

تاريخ ولادت امام رضا
امام رضا(ع) هشتمين امام شيعيان، از سلاله پاک رسول خدا(ص) و هشتمين جانشين پيامبر مکرّم اسلام است. بنابر نظر مشهور مورّخان امام رضا(ع)، در يازدهم ذي قعده سال ??? هـجري قمري در مدينه منوّره متولّد شد.[1]

نام و القاب امام رضا
نام مبارکشان «علي»، کني? آن حضرت، «ابوالحسن» و داراي القاب متعدّدي از جمله؛ رضا، ‏صابر، فاضل، قره ‏اعين المؤمنين (نور چشم مؤمنان) و... هستند،[2] اما مشهورترين لقب ايشان، «رضا» به معناي «خشنودي» است.

پدر و مادر امام رضا
پدر بزرگوار امام رضا(ع)، امام موسي کاظم(ع) پيشواي هفتم شيعيان بودند که در سال ??? ه.ق. به دست هارون عباسي به شهادت رسيدند.

مادر گرامي امام رضا(ع) نجمه نام داشت.[3] البته نام هاي ديگري نيز براي مادر گراميشان ذکر کرده اند.[4]

دوران کودکى و جوانى امام رضا
حضرت رضا(ع)، دوران کودکى و جوانى را تا سال 201 هجري قمري در مدينه طيّبه[5] که مهبط وحى بود در خدمت پدر بزرگوارش سپرى کرد و مستقيماً تحت تعليم و تربيت امام هفتم(ع) قرار گرفت و علوم و معارف و اخلاق و تربيتى را که امام کاظم(ع) از پدرانش به ارث برده بود، به او آموخت.[6]

گزارشي از حضور ايشان در بغداد هنگام زنداني بودن پدر بزرگوارشان در آن شهر در دسترس نيست.

ازدواج امام رضا
امام رضا(ع) داراي تعدادي کنيز بودند، از جمله کنيزان ايشان، سبيکه مادر امام جواد(ع) است. وي کنيزى بود که به او سبيکه يا درّه مي گفتند، حضرت رضا او را خيزران نام گذاشتند و اين بانو از اهالى نوبه (منطقه اي در آفريقا) است.[7] و همسر دائمي امام رضا(ع) ام حبيبه بود.[8] 

فرزندان امام رضا
در تعداد و اسامي فرزندان امام رضا(ع) نقل هاي مختلفي وجود دارد؛ گروهي آنها را پنج پسر و يک دختر، به نام هاي محمّد قانع، حسن، جعفر، ابراهيم، حسين و عايشه ذکر کرده اند؛[9] همچنين در نقلي شيخ صدوق در سلسله سند روايتي از فاطمه به عنوان يکي از دختران آن حضرت نام برده است؛[10] امّا شيخ مفيد بر اين عقيده است، که امام هشتم(ع)، فرزندي جز امام جواد(ع) نداشتند.[11] ابن شهرآشوب[12] و طبرسى،[13] نيز بر همين اعتقادند.

امام رضا (ع) دريازدهم ذي القعده  سال ??? هجري فمري در مدينه منوره متولد شد.

 
 امامت امام رضا
امامت و وصايت حضرت رضا(ع) بارها توسط رسول خدا(ص)، پدر بزرگوار و اجداد طاهرينشان(ع) اعلام شده بود. به ويژه امام کاظم(ع) بارها در حضور مردم، ايشان را به عنوان وصي و امام بعد از خويش معرّفي کرده بودند که به يک نمونه از آنها اشاره مي‌ شود:

از محمّد بن اسماعيل بن فضل هاشمىّ چنين روايت شده است که‏ گفت: بر امام موسى کاظم(ع) وارد شدم در حالى که ايشان به شدّت مريض بودند، به حضرت عرض کردم: اگر خداى ناکرده براى شما اتّفاقى بيفتد- و خدا آن روز را نياورد- به چه کسى رجوع کنيم (امام بعد از شما کيست)؟ فرمود: «به فرزندم علىّ، نوشته او، نوشته من است، و او وصىّ و جانشين من بعد از مرگم خواهد بود».[14]

امام رضا (ع) در مدينه، پس از شهادت پدر، امامت بر مردم را بر عهده گرفت، و به رسيدگى امور پرداخت، شاگردان پدر را به دور خودش جمع کرد و به تدريس و تکميل حوزه علميه جدش امام صادق (ع) مشغول شد و در اين راستا گام هاى بزرگ و استوارى برداشت.

پس از شهادت امام کاظم(ع) که در سال ??? هـ ق رخ داد، آغاز امامت حضرت رضا(ع) شروع شد، و با توجه به اين که هارون (پنجمين خليفه عباسى) در سال ??? از دنيا رفت، ده سال از امامت حضرت رضا(ع) معاصر زمان هارون بود.

مدت امامت آن حضرت، حدود ?? سال طول کشيد که ?? سال آن در مدينه و سه سال آخر آن در خراسان گذشت.

شهادت امام رضا
امام رضا(ع) پس از هفده سال سکونت در مدينه و تبليغ دين و ارشاد مردم، با نقشه و حيل? مأمون عباسي، راه خراسان را در پيش گرفت. آن حضرت پس از قبول اجباري ولايت عهدي مأمون و گذشت سه سال، در ?? سالگي به دست مأمون خليفه عباسي به شهادت رسيد.

در تعيين سال شهادت امام نقل هاي مختلفي به ثبت رسيده است. گروهي سال ??? هجري قمري را سال شهادت حضرت مي دانند[15] و عده اي سال ??? هجري قمري را؛ [16] اما مشهور، نظريه دوم است.

در تعيين روز شهادت آن حضرت نيز اتفاق نظر نيست؛ مانند در روز جمعه از ماه رمضان،[17] هفدهم ماه صفر،[18] و آخر ماه صفر.[19]

در ميان اين نقل ها، نظريه آخر؛ يعني آخرين روز از ماه صفر، مشهورترين و قابل اعتمادترين نقل است.

بنابراين، مشهورترين و قوي ­ترين نظريه در تاريخ شهادت آن حضرت، روز جمعه، آخرين روز ماه صفر سال ??? هجري قمري است.[20]

فضائل امام رضا
از نگاه بزرگان شيعه، امام رضا(ع) همانند ديگر امامان معصوم(ع)، دارنده تمام کمالات و فضايل اخلاق انساني در مرتبه اعلي است. به گفت? آنان، او آن چنان در قلّه شکوهمند کمال و فضيلت قرار دارد که نه تنها دوستان و پيروانش او را ستوده اند، بلکه دشمنان کينه توز و سرسخت هم به مدح و ستايش او پرداخته‌اند. درباره اوصاف اخلاقي آن حضرت «ابراهيم بن عباس» مي ‌گويد: «هرگز نديدم که امام رضا(ع) به کسي يک کلمه جفا کند و نديدم که سخن شخصي را قطع کند و نديدم که نيازمندي را از درگاه خويش رد کند. او هرگز در حضور افراد تکيه نمي‌داد و هرگز او را نديدم که با صداي بلند بخندد، بلکه خنده اش تبسم و لبخند بود. وقتي که کنار سفره مي ‌نشست، همه خدمت کاران و غلامان را کنار سفره مي ‌نشاند».[21]