پوشش همگاني سلامت، يک اولويت يا شعار؟
دکتر نصير دهقان| عضو مرکز تحقيقات طب پيشگيري و سلامت جمعيت دانشگاه علوم پزشکي ايران
پوشش همگاني سلامت (Universal Health Coverage) به معناي آن است که تمامي مردم در جوامع بتوانند از خدمات پيشگيرانه، درماني، توانبخشي و بازپروري که به آن نياز دارند دسترسي داشته و از آن استفاده نمايند. در اين صورت تضمين ميشود که استفاده از اين خدمات ايشان را در معرض مشکلات مالي قرار نميدهد. به تأسي از همين رويکرد، بيمه سلامت با هدف خريدهاي راهبردي خدمات و تجميع انواع بيمهها طي ساليان اخير در کشور ايجاد شده است.
واقعيت اين است که هزينه مراقبتهاي بهداشتي طي ساليان اخير به شدت افزايشيافته است؛ نه تنها به خاطر تورم و يا تکنولوژي پزشکي گرانقيمت بلکه به جهت تجارتهاي بزرگ و سرمايهداري که در کل جهان با رويکرد دهکده جهاني درحال گسترش است.
در واقع، کلمه همگاني در پوشش سلامت به معناي "براي همه بدون تبعيض" ميباشد؛ به اين ترتيب که هر کسي در همه جا اين حق را دارد تا از خدمات بهداشتي - درماني بدون توجه به شرايط مالياش بهرهمند شود.
اهداف اين پوشش همگاني شامل افزايش کيفيت، برابري براي دريافت خدمات، اثربخشي، شفافيت و پاسخگويي بيشتر است.
نتايج مطالعات نشان ميدهد، حداقل نيمي از جمعيت جهان هنوز پوشش کامل خدمات بهداشتي ضروري را ندارند و در حدود يکصد ميليون نفر در دنيا هنوز زير خط فقر مطلق به سر ميبرند و از طرفي بايستي هزينه مراقبتهاي بهداشتي را پرداخت کنند.
همچنين بيش از هشتصد ميليون نفر (در حدود دوازده درصد از جمعيت جهان)حداقل يک دهم از بودجههاي خانگي خود را صرف هزينه مراقبتهاي سلامت مينمايند.
تمامي کشورهاي عضو سازمان ملل متحد در اين نکته موافقت کردهاند تا سال ???? به عنوان بخشي از اهداف توسعه پايدار در سايه صلح و امنيت، به پوشش سلامت جهاني (UHC) دست يابند.
هيچ کشوري نميتواند تمام خدمات رايگان را به طور پايدار فراهم کند؛ اما تلاش سازمان يافته در اين جهت است که با حفاظت مردم از پيامدهاي مالي ناشي از جيبشان بابت خدمات سلامت به کمترين ميزان ممکن برسد و هيچ کس نباشد که به خاطر مشکلات مالي از دريافت اين خدمات محروم شود.
پاسخ به نيازهاي سلامت جمعيت رو به رشد و هزينههاي روز افزون آنان چالشي مهم محسوب ميگردد که دولتها را به سوي اهداف خودمراقبتي و البته تقويت سيستم هاي پيشگيرانه سوق ميدهد. وجود يک رهبري قوي و تعهد بلند مدت براي دستيابي به پوشش بهداشت جهاني به صورت محافظت مالي و برابري در ارائه خدمات سلامت نمود پيدا ميکند.
بهبود پوشش خدمات بهداشتي - درماني وابستگي مستقيمي به دسترسي و توامندسازي کارکنانمان براي ارائه مراقبت يکپارچه در سطح جمعيت دارد. سرمايهگذاري دولت ها در بخش مراقبتهاي بهداشتي اوليه (Primary Health Care)، سنگ بناي دستيابي به پوشش همگاني سلامت در سراسر جهان خواهد بود.
بالتبع اجراي اين رويکرد با چالشهايي همراه است و بسياري از کشورهاي در حال توسعه بـه دليـل نداشتن ظرفيت مناسب مديريتي در بخـش بيمـه تاکنون نتوانـستهانـد بـه پوشش همگاني دست يابند و يا تفاوت روش محاسبه حق بيمـه در سـازمانهـاي مختلـف موجب شده تا تأثيرات متفاوتي مشاهده شود. همچنين وجود سيستمهاي اطلاعاتي جامع و شفاف به طور ويژه و نظام شناسايي اقشار آسيب پذير و کم درآمد ميتواند کمک بسياري در راستاي اجراي موفق پوشش همگاني سلامت به دنبال داشته باشد.
هدايت اين مسير ارزشمند، نيازمند هم افزايي، تعامل و همکاريهاي بين بخشي هر چه بيشتر وزارت بهداشت به عنوان متولي اصلي حوزه سلامت با ساير سازمانها از آموزش و پرورش و شهرداريها گرفته تا جهاد کشاورزي و سازمانهاي مردم نهاد خواهد بود.